Ψυχική ανθεκτικότητα, μόδα ή επιστημονικά τεκμηριωμένη έννοια? Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για την ψυχική ανθεκτικότητα , τι είναι ,πως αποκτάται, που χρησιμεύει , τι συμβαίνει στην απουσία της. Επιστημονικά άρθρα πραγματεύονται το εν λόγω θέμα στους ανηλίκους, στην εκπαίδευση, στις μειονότητες , στον εργασιακό βίο και σε πλειάδα εκφάνσεων της κοινωνικής, επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Τί είναι αυτό όμως που την αναγάγει σε μία τόσο σημαντική έννοια με αποτέλεσμα οι ερευνητές να ασχολούνται όλο και περισσότερο? Πώς γίνεται δύο άνθρωποι που αντιμετωπίζουν το ίδιο ακριβώς πρόβλημα μέσα στις ιδίες συνθήκες να αντιδρούν διαφορετικά? Ο Shawn Achor απαντά ότι κυριολεκτικά ζουν σε διαφορετικές πραγματικότητες και ότι αυτό που τις διαφοροποιεί είναι η αντίληψη που έχει ο καθένας (Before Happiness ,2014). Πώς όμως διαμορφώνονται οι διαφορετικές αντιλήψεις πάνω στο ίδιο πρόβλημα? Τι είναι αυτό που ωθεί παιδιά που διαβιούν σε ακραίες συνθήκες φτώχειας, βίου ή πολέμου να ξεπερνούν αυτού του είδους τα τραύματα? Το να είναι κάποιος ανθεκτικός σημαίνει ότι δεν συναντά ποτέ δυσκολίες;
“Ως ψυχική ανθεκτικότητα αναφέρεται η ικανότητα αντιμετώπισης στρεσογόνου κατάστασης ή αντιξοότητας ή σοβαρής κρίσης , δηλαδή η ικανότητα που έχει κάποιος να ξεπερνά δύσκολες καταστάσεις” (Werner &Smith 1992, Rutter 1999, Masten 2001).
Η ερώτηση που έχει απασχολήσει επισταμένως τους ερευνητές είναι αν η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ατόμου ή μία δυναμική διαδικασία ή αποτέλεσμα της διαδικασίας. Ο λόγος που κάνει αυτήν την απάντηση σημαντική είναι το κατά πόσο μπορεί να καλλιεργηθεί η ψυχική ανθεκτικότητα ή είναι κάτι που όταν το άτομο δεν το κατέχει δεν μπορεί και να το αποκτήσει. “Έτσι σύμφωνα με τους ερευνητές ο χαρακτηρισμός της ως δυναμικής διαδικασίας προσαρμογής είναι καταλληλότερος όταν η έρευνα αφορά σε παιδιά οι οποίες διαρκούν στον χρόνο. Αντίθετα, όταν η ανθεκτικότητα ερευνάται σε ενήλικες που εκτίθενται σε αντίξοα αλλά χρονικά περιορισμένα τραυματικά γεγονότα , η ανθεκτικότητα θα πρέπει να θεωρείται ως αποτέλεσμα” (σύμφωνα με τους Mancini & Bonanno, 2010). Έχοντας λοιπόν στα χέρια μας το δεδομένο ότι η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να καλλιεργηθεί και να αποκτηθεί , οι έρευνες ασχολήθηκαν με τους προστατευτικούς παράγοντες της.
Οι παράγοντες που χτίζουν την ψυχική ανθεκτικότητα είναι χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η ελπίδα και η αισιοδοξία ,το χιούμορ, η νοημοσύνη, η αυτοαποδοχή και η φυσική άσκηση. Επίσης τα θετικά συναισθήματα σύμφωνα με την Θεωρία Διεύρυνσης και Δόμησης των θετικών συναισθημάτων της Barbara Fredrickson (2001) βοηθούν στο να αποκτήσει το άτομο ψυχολογικούς, νοητικούς και κοινωνικούς πόρους που με την σειρά τους συμβάλλουν στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας. H εύρεση ή κατασκευή νοήματος ζωής αποτελεί κατεξοχήν προστατευτικό παράγοντα καθώς και η συναισθηματική ρύθμιση και οι στρατηγικές αντιμετώπισης stress. Τέλος, οι διαπροσωπικές σχέσεις και η κοινωνική στήριξη θεωρούνται ως ο πιο σημαντικός από τους προστατευτικούς παράγοντες διότι είναι πολλά τα οφέλη που προκύπτουν από αυτές και τη σύνδεση του ατόμου με το σύνολο όταν καλύπτεται η βασική ανάγκη του ατόμου αυτή του “ανήκειν”.